Istotne informacje na temat wilków
W ostatnim czasie pojawiają się kolejne informacje, o zwiększaniu się populacji wilka na terenie województwa warmińsko-mazurskiego oraz obserwowaniu osobników w bliskości siedzib ludzkich. Wilk (Canislupus) jest objęty ochroną ścisłą na mocy przepisów ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz.U. z 2020r. poz. 55 t.j. ze zm.) wymieniony jest w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 roku w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183 ze zm.). Podlega również ochronie według przepisów Unii Europejskiej. Jednocześnie zwiększenie populacji tego gatunku, zasiedlanie nowych terenów i pojawianie się osobników wilka w sąsiedztwie siedzib ludzkich wiąże się z możliwością wystąpienia sytuacji konfliktowych obejmujących w szczególności szkody powodowane przez ten gatunek jak i zagrożenie bezpieczeństwa ludzi.
Mając na uwadze powyższe Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie we współpracy z Generalną Dyrekcją Ochrony Środowiska za pośrednictwem m.in. Gminy Janowiec Kościelny zachęca do propagowania działań w w/w zakresie obejmującym w szczególności:
- wymianę informacji i edukację w zakresie zagadnień dot. bezpieczeństwa publicznego, postępowania w sytuacjach konfliktowych człowiek-wilk, przepisów w zakresie ochrony wilka, zabezpieczania mienia i wypłaty odszkodowań za szkody wyrządzane przez osobniki tego gatunku;
- wydawanie zezwoleń na płoszenie zwierząt jako jedno z pierwszych działań w celu zniechęcenia wilków do odwiedzania siedzib ludzkich;
- weryfikację, czy sprawcami tych incydentów są rzeczywiście wilki, czy też hybrydy wilka i psa, bądź dzikie psy.
Warto zapoznać się z informacjami na stronie:
https://www.lasy.gov.pl/pl/informacje/aktualnosci/co-zrobic-gdy-spotkasz-wilka
Bezpieczeństwo publiczne
Wilk jest drapieżnikiem, który z racji swoich uwarunkowań może być niebezpieczny dla człowieka, jednak z reguły boi się ludzi i unika z nimi kontaktu. Spotkania na linii człowiek-wilk mają charakter incydentalny i na ich podstawie nie należy podejmować pochopnych działań zmierzających np. do eliminacji osobników, w sytuacjach kiedy nie jest to zasadne. Wszystkie niebezpieczne sytuacje powinny jednak wymagać wyjaśnienia, a przede wszystkim natychmiastowej reakcji.
Wilki jako dzikie zwierzęta unikają spotkania z człowiekiem szukając spokojnych miejsc na odpoczynek i wychowanie młodych w dużych kompleksach leśnych. Jednak poszukując pokarmu mogą znaleźć się w pobliżu siedzib ludzkich lub innych miejsc naszej aktywności, a postępowanie człowieka może powodować narastanie konfliktów.
W stosunku do wilków i innych dzikich zwierząt należy przestrzegać następujących zasad:
- nigdy nie dokarmiać wilków,
- przetrzymywać odpady spożywcze w szczelnych, zamykanych pojemnikach, dotyczy to w szczególności odpadów mięsa i wędlin, które mogą zwabiać drapieżniki,
- nie pozostawiać resztek jedzenia w lesie, w koszach na parkingach leśnych, pod wiatami i winnych miejscach odpoczynku dla turystów, resztki jedzenia należy pakować i zabierać ze sobą, aby zwierzęta nie postrzegały ludzi jako dostarczycieli pokarmu.
Wilki są zazwyczaj bardzo ostrożne i płochliwe, ale młode osobniki są ciekawskie, więc mogą zatrzymywać się i przyglądać z większej odległości nie uciekając natychmiast po zobaczeniu człowieka. Ataki wilków są niezmiernie rzadkie, niemniej jednak ludzie zawsze powinni brać pod uwagę, że duże drapieżniki mogą okazać się niebezpieczne np. gdy są dokarmiane przez ludzi, oswajane, chore lub ranne.
Wskazówki dotyczące postępowania w sytuacjach konfliktowych
|
Lp. |
Miejsce bezpośrednich obserwacji wilków |
Wygląd i zachowanie wilka |
Zalecane działania |
| 1. | W pobliżu (< 1 km) lub w obrębie dużego kompleksu leśnego lub na terenie z przewagą obszarów leśnych, również sporadycznie w pobliżu zabudowań na tych terenach. | Osobnik niesprawiający wrażenia chorego, oddala się od człowieka. | Sytuacja normalna, nie jest potrzebna interwencja. |
| 2. | Dowolne | Osobnik nie sprawia wrażenia chorego, nie ucieka przed jadącym pojazdem, np. biegnie obok | Sytuacja normalna, nie jest potrzebna interwencja |
| 3. | W obszarze zabudowanym, nawet w mieście | Osobnik zdrowy, sprawia wrażenie przestraszonego (podwinięty ogon), zabłąkanego. Obserwacje (zdjęcia i filmy), nawet wielokrotne, dotyczą tego samego dnia, maksymalnie dwóch dni | Osobnik podczas dyspersji, zabłąkał się do miasta (np. szedł wzdłuż rzeki).
Wójt podejmuje działania w celu umożliwienia opuszczenia gminy przez zwierzę. Jeśli jest taka konieczność odławia i wywozi zwierzę do najbliższego kompleksu leśnego (przez podmioty upoważnione przez regionalnego dyrektora ochrony środowiska na podstawie art. 52 ust. 2 pkt. 3 ustawy o ochronie przyrody). |
| 4. | Dowolne | Osobnik z wyraźnymi oznakami choroby (np. uszkodzenia ciała), ewentualnie z podejrzeniem wścieklizny, nie oddala się od ludzi, a nawet podchodzi na niedużą odległość, jest agresywny |
Sytuacja wymagająca uwagi.
Rekomendowane jest wykonanie dokumentacji fotograficznej/filmowej celem potwierdzenia przynależności gatunkowej oraz podejmowania dalszych decyzji. W przypadku konieczności uśmiercenia zwierzęcia wójt, burmistrz, prezydent miasta występuje z wnioskiem o stosowne zezwolenie do Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska (GDOŚ) lub Ministra Środowiska (gdy zdarzenie ma miejsce na terenie parku narodowego). Po uśmierceniu należy zwierzę zważyć i wykonać szczegółową dokumentację fotograficzną, następnie przeprowadzić badanie w kierunku wścieklizny, a jeśli wynik jest negatywny, umożliwić właściwym, zainteresowanym podmiotom przeprowadzenie szczegółowej sekcji zwierzęcia dla ustalenia przyczyn nietypowego zachowania (w tym np. pobranie próby do analiz genetycznych). |
| 5. | Dowolne | Osobnik bez oznak choroby, przez dłuższy czas (kilka tygodni) regularnie widywany w pobliżu budynków mieszkalnych, nie atakuje zwierząt gospodarskich ale zbliża się do ludzi i wzbudza niepokój mieszkańców | Sytuacja wymagająca uwagi (pilnej).
Rekomendowane przeprowadzenie inspekcji terenowej, ewentualnie instalacja fotopułapek. a)W sytuacji zagrożenia życia lub zdrowia ludzkiego, wójt, burmistrz, prezydent miasta składa wniosek do GDOŚ o wydanie zezwolenia na odstępstwo od zakazu zabijania. b)W przypadku braku zagrożenia życia lub zdrowia ludzkiego, wójt, burmistrz, prezydent miasta składa wniosek do RDOŚ o odstępstwo od zakazu umyślnego płoszenia (np. przy użyciu broni z amunicją kulową lub innych środków) lub odłów (pozostawienie w niewoli albo też oznakowanie nadajnikiem GPS/GSM i przesiedlenie do najbliższego dużego kompleksu leśnego). Zarówno odłowiony osobnik jak i odstrzelony powinien zostać poddany badaniom weterynaryjnym, powinna zostać wykonana dokumentacja fotograficzna, pomiar wagi Analogiczna procedura na terenie parku narodowego prowadzona jest przez dyrektora parku. |
| 6. | W pobliżu (< 1 km) lub w obrębie dużego kompleksu leśnego lub na terenie z przewagą obszarów leśnych. | Wilki zaatakowały zwierzęta gospodarskie po raz pierwszy, lub ataki są sporadyczne | Hodowca natychmiast po stwierdzeniu szkody zabezpiecza ślady, składa niezwłocznie wniosek do regionalnego dyrektora ochrony środowiska o odszkodowanie.
Hodowca wraz z regionalnym dyrektorem ochrony środowiska ustala jakie w danym przypadku powinny być zastosowane zabezpieczenia przed kolejnymi atakami. Ww. zabezpieczenia wykonywane są samodzielnie przez hodowcę lub na zasadach współdziałania z regionalnym dyrektorem ochrony środowiska. Analogiczna procedura na terenie parku narodowego prowadzona jest przez dyrektora parku. |
| 7. | Dowolne | Wilki często atakują zwierzęta gospodarskie | Procedura zgłaszania szkód i ich szacowania, a także wykonywania odpowiednich zabezpieczeń taka sama jak powyżej.
W przypadku wystąpienia powtarzających się co najmniej kilkukrotnie skutecznych ataków wilków na zwierzęta w jednym gospodarstwie należy przeanalizować przyczyny. Jeżeli ataki wilków nie są wynikiem zaniedbań hodowcy (takich jak pozostawiane zwierząt gospodarskich bez ochrony w nocy) poszkodowany (lub wójt, burmistrz, prezydent miasta gdy dotyczy to większej liczby poszkodowanych w danej gminie) występuje do Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska (lub Ministra Środowiska, gdy zdarzenie ma miejsce na terenie parku narodowego) z wnioskiem o wydanie zezwolenia na umyślne zabijanie wilków wyrządzających szkody. |
Wyrządzanie szkód przez wilki
Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska w Olsztynie działając na podstawie art. 126 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz.U. z 2020 r. poz. 55 t.j. ze zm.) dokonuje oględzin, szacowania i wypłaty odszkodowań za szkody wyrządzone przez niektóre gatunki zwierząt chronionych, w tym wilki. Na terenie parku narodowego czynności tych dokonuje dyrektor parku. Szkody wyrządzane przez wilki w pogłowiu zwierząt gospodarskich najczęściej występują wówczas, gdy wypas prowadzony jest w pobliżu lub na terenie lasu bez odpowiedniego dozoru.
Analizując problem szkód wyrządzanych m.in. przez wilki należy zwrócić uwagę, ze podstawową formą ochrony mienia, w tym zwierząt gospodarskich jest odpowiednie zabezpieczenie. Zwierzęta gospodarskie należy trzymać zamknięte w pomieszczeniach lub zagrodach.
Przyjmowanie zgłoszeń szkód, wymagania formalne dotyczące wniosku i procedur określa rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 8 lutego 2018 r. w sprawie szacowania szkód wyrządzonych przez niektóre gatunki zwierząt objęte ochroną gatunkową (Dz.U. z 2018 r. poz. 645).
Wniosek o odszkodowanie składa się niezwłocznie po stwierdzeniu szkody na adres Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Olsztynie.
W przypadku szkód w pogłowiu zwierząt należy udokumentować zdarzenie, gdyż poszkodowany właściciel inwentarza powinien wykazać, że szkodę wyrządziły wilki.
Należy pamiętać o kilku zasadach, m.in.:
- zabezpieczyć wszelkie ślady zdarzenia;
- wykonać, w miarę możliwości, dokumentację fotograficzną zagryzionego zwierzęcia i innych śladów w obrębie miejsca zdarzenia (tropy, ślady przeciągania ofiary, kał), a także samo miejsce zdarzenia i stosowane zabezpieczenia (np. ogrodzenie);
- jeśli jest taka możliwość nie uprzątać zagryzionego zwierzęcia przed przybyciem osób dokonujących oględzin.
Zezwolenia na odstępstwa od zakazów obowiązujących wobec wilka
Zgodnie z ustawą z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz.U. z 2020 r. poz. 55 t.j. ze zm.) istnieje możliwość uzyskania zezwolenia na odstępstwo od zakazów wobec osobników wilka w celu wyeliminowania zagrożenia – np. na umyślne płoszenie czy zabijanie.
Zezwolenia wydawane są przez:
- właściwego miejscowo regionalnego dyrektora ochrony środowiska w zakresie umyślnego płoszenia, niepokojenia, niszczenia siedlisk;
- Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w zakresie umyślnego zabijania;
- Ministra Klimatu i Środowiska, w przypadku gdy wszelkie zakazane czynności mają być wykonane na terenie parku narodowego.
Zezwolenia wydawane są wyłącznie na wniosek podmiotu zainteresowanego uzyskaniem odstępstwa. W przypadku ograniczania szkód powinna to być osoba poszkodowana lub władze wykonawcze gminy (np. wójt) natomiast w przypadku potrzeby wyeliminowania zagrożenia dla ludzi powinny być to władze wykonawcze gminy (np. wójt).
Wniosek o zezwolenie powinien zawierać wszystkie informacje wymienione w art. 56 ust. 6 ustawy o ochronie przyrody, tj.:
– imię, nazwisko i adres albo nazwę i siedzibę wnioskodawcy;
– cel wykonania wnioskowanych czynności;
– opis czynności, na którą może być wydane zezwolenie;
– nazwę gatunku lub gatunków, których będą dotyczyć działania, w języku łacińskim i polskim, jeżeli polska nazwa istnieje;
– liczbę lub ilość osobników, których dotyczy wniosek, o ile jest to możliwe do ustalenia;
– wskazanie sposobu, metody i stosowanych urządzeń do chwytania, odławiania lub zabijania zwierząt albo sposobu zbioru roślin i grzybów lub sposobu wykonania innych czynności, na które może być wydane zezwolenie, a także miejsca i czasu wykonania czynności oraz wynikających z tego zagrożeń;
– wskazanie podmiotu, który będzie chwytał lub zabijał zwierzęta;
– wskazanie informacji o stosowaniu alternatywnych zagrożeń;
– wskazanie zagrożeń wynikających z realizacji wnioskowanych czynności.
W przypadku wniosków, w szczególności na odstępstwo od zakazu umyślnego zabijania, zagrożenie stwarzane przez zwierzę powinno być dokładnie udokumentowane (np. zdjęcia, notatki, nagrania z fotopułapek). Jeśli podstawą zezwolenia miałoby być wyeliminowanie zagrożenia dla życia ludzi należy opisać zachowania wnioskowanego do odstrzału osobnika, a do wniosku dołączyć wszelkie posiadane dokumenty świadczące o istnieniu zagrożenia tj. notatki służbowe z wizji w terenie, ze zgłoszeń telefonicznych, korespondencję, dokumentację fotograficzną itp. W pierwszej kolejności należy dokonać ustalenia, czy zwierzęta, które pojawiają się w obszarach zabudowanych są rzeczywiście wilkami, a nie zdziczałymi psami.
W sytuacjach nagłych, wymagających natychmiastowej interwencji tj. zagrażających życiu bądź zdrowiu ludzi czy zwierząt, w/w decyzje mogą być wydane w formie ustnej, po rozpatrzeniu wniosku złożonego drogą telefoniczną. W tym celu należy kontaktować się telefonicznie z Generalną Dyrekcją Ochrony Środowiska, pod numery telefonów wskazane na stronie internetowej tego urzędu (dotyczy odstępstwa od zakazu umyślnego zabijania) lub z Regionalną Dyrekcją Ochrony Środowiska w Olsztynie (dotyczy odstępstwa od zakazu umyślnego płoszenia), pod nr telefonów: 783 920 152, 783 924 650.
Informacje w zakresie uzyskiwania zezwoleń dostępne są w serwisie internetowym RDOŚ w Olsztynie pod linkiem:
Materiał zredagowany na podstawie danych RDOŚ w Olsztynie
przez Referat Gospodarki Terenowej Urzędu Gminy Janowiec Kościelny
